تعریف بیش فعالی:
بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال رفتاری رشد، اختلال در سیستم شناختی، هیجانی و کنترلی است.
به عبارت دیگر میتوان بیان کرد که قدرت برنامه ریزی و سازماندهی کافی برای انجام کارهای مختلف در این افراد پایین بوده و به طور خلاصه بدون فکر عمل می‌کنند که غالبا منجر به پایین آمدن تمرکز و ناتوانی در یادگیری میشود که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند.
برای دانستن تفاوت بین بیش فعالی و اوتیسم مقاله (اوتیسم | علائم بیماری اوتیسم در کودکان) را بخوانید. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.
موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه در زمینه درمان بیش فعالی و اختلالات حسی کودکان بدون دارو و بدون بازگشت محتویاتی ارزشمند در حوزه بیش فعالی در کودکان برای وب سایت رادیو کودک تهیه کرده اند. پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر این چند محتوای ارزشمند را مطالعه کنید تا با اطلاعات بیشتری در مسیر درمان کودک خود قدم بردارید.
تعریف، علائم، علت و درمان بیش فعالی در کودکان | تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی | مدت زمان درمان بیش فعالی در کودکان | علائم بیش فعالی در کودکان
بیش فعالی عموما به دو دسته تقسیم بندی میشود که در ادامه به طور خلاصه به آن پرداخته شده است
این گروه معمولا فعالیت بالایی دارند اما در رابطه با تمرکز مشکلی ندارد که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
- دست و پای بی قرار (غالبا با دست‌های خود بازی می‌کند)
- ترک صندلی یا ترک محل نشستن
- بالا رفتن از دیوار راست
- نمی توانند بی سر و صدا باشند (مدام در حال صدا در آوردن هستند)
- در حال حرکت به نظر می‌رسند (سرگردانند)
- زیاد حرف می‌زنند
- تحمل انتظار ندارند به عنوان مثال قبل از پایان سوال، جواب می دهند
- تخریبگرند و ازین کار لذت می برند
- بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارشان را انجام می دهند
- نوبت را رعایت نمی کنند
اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده ای است و اغلب تشخیص داده نمی‌شود. برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
- حداقل ۶ نشانه از نشانه‌های ذکر شده در بالا را داشته باشند
- نشانه های تشخیص داده شده به مدت شش ماه تداوم داشته باشند
- حداقل دارای ۵ سال سن باشند
- شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
این گروه بر خلاف گروه قبلی فعالیت بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکلند. در حقیقت این افراد حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولا به اسم نابغه‌های کودن شناخته می شوند که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
- از روی بی دقتی دچار اشتباه می‌شوند
- در حفظ توجه بیش از ۵ دقیقه مشکل دارند
- گوش نمی دهند و فقط تظاهر به گوش دادن می کنند
- از خود عکس العمل‌های سریع نشان می‌دهند به عنوان مثال در هنگام گوش کردن ناگهان سر خود را برمی گردانند
- در سازماندهی برنامه ها مشکل دارند
- اغلب وسایلشان را گم می کنند
- بسیار فراموشکارند
- با کوچکترین محرکی مثل بوق ماشین یا صدای تیک تاک ساعت حواسشان پرت می شود
- دستورات داده شده را پیروی نمی‌کنند (درک دستور ندارند)
- خواب کمی دارند.
برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
- حداقل ۶ نشانه از نشانه‌های ذکر شده در بالا را داشته باشند
- نشانه‌های تشخیص داده شده به مدت نه ماه تداوم داشته باشند
- حداقل دارای ۵ سال سن باشند
- شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
شایان ذکر است که در برخی موارد دسته دیگری از افراد بیش فعال نیز مشاهده میشود که ترکیبی از دو گروه توضیح داده شده می‌باشد و علائم مشترکی از هر دو گروه را دارا هستند و تحت عنوان ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) شناخته میشود.
بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است؛
اختلال اول بیش فعالی: در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
اختلال دوم بیش فعالی: در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
اختلال سوم بیش فعالی: معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
موارد زیر میتوانند از نشانه های بیش فعالی باشند درحالیکه هیچ کدام از این نشانه ها به تنهایی یا حتی چندین مورد باهم نمیتواند نشانه کودک بیش فعال باشد. درصورت مشاهده ی این علائم برای پیگیری بیشتر به پزشک مرتبط مراجعه کنید اما درباره ی زدن برچسب بیش فعالی بر کودک بسیار محتاط باشید.
- قطع پی در پی گفت‌وگو و مکالمه بزرگ ترها
- پاسخ دادن به سؤال، پیش از آنکه جمله سؤال‌کننده به پایان برسد
- بی صبری و بی تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند
- پرحرفی
- مدام در حال حرکت و جنب‌و‌جوش بودن
- بی‌صبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت
- عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن
- هل دادن بقیه‌ی کودکان
- برهم زدن بازی بقیه
- انجام تکلیف‌های مدرسه بدون توجه و دقت
- «قاپیدن» وسایل و اسباب بازی های کودکان دیگر
- نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباط‌های اجتماعی با دیگران
- گم‌کردن وسایل شخصی
- از این شاخه به آن شاخه پریدن
اگر دنبال مطالعه بیشتر درباره علائم بیش فعالی هستید می توانید مطلب علائم بیش فعالی در کودکان را مطالعه کنید.
تشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.
** در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولا با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می روند. این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود برای فرزندشان عوارض دارد. این در حالی است که اگ راین کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی توانند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود موفق عمل کحنند و ممکن است برای خودو اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.
علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بار داری توسط مادر است.
حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده بیانگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیک این افراد هم وجود دارد.
مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.
در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوندو یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.
والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.
درمان افراد بیش‌فعال عموما به دو قسمت کلی تقسیم میشود:
در بیش از ۹۰ درصد موارد درمان غیر دارویی به افراد بیش فعال پیشنهاد می گردد که انواع مختلفی دارد:
۱-۱- آموزش به والدین (Parenting):
از آنجایی که کودکان بیشتر زمان خود را با والدین سپری می کنند، ناآگاه بودن والدین میتواند عواقب بسیار منفی را به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال والدین ناآشنا با این اختلال به طور ناخودآگاه فرزند خود را تحقیر کرده و مورد سرزنش قرار میدهد که منجر به پایین آمدن عزت نفس، خشمگین شدن، پرخاشگری و در مراحل بالاتر افسردگی شود. لذا آموزش و آگاه‌سازی والدین از اهمیت بالایی برخوردار است و دانستن نکاتی که در ادامه به آن اشاره میشود ضروری است
۱-۱-۱- ایمن کردن منزل (Child proofing)
کودکان بیش‌فعال به دلیل داشتن حرکات تکانشی و ناخودآگاه به شدت در معرض خطرات مختلف هستند پس ایمن سازی منازل قسمت مهمی از روند درمانی به شمار می‌آید. به عنوان مثال برای این افراد نیاز است تا وسایل شکستنی در محل مناسب قرار بگیرد، درها و پنجره ها با حفاظ مناسب مجهز گردد، وسایل تیز و برنده کاملا از دسترس خارج شود، تا حد امکان کف منزل با وسایل نرمتری مثل فرش پوشانده شود خصوصا اتاق کودک بایستی حتما با کفپوش مناسب کودکان یا فرش و موکت پوشانده شود.
۱-۱-۲-کنترل
کنترل، عبارت است از مراحل زیر نظر گرفتن فعالیت ها جهت اطمینان از این که منطبق با اقدامات برنامه-ریزی شده پیش رود که به سه دسته تقسیم میشود.
۱-۱-۲-۱-کنترل پیشایندی (آموزش)
برای جلوگیری از خطرات احتمالی لازم است که از قبل والدین آموزش های لازم را به کودکان بدهند. به عبارتی بایستی کودکان توجیه گردند که اگر به نکاتی که به آن ها گفته می شود توجه کافی داشته باشند، می توانند تا حدود بسیار زیادی از خطرات احتمالی جلوگیری کنند. به عنوان مثال آموزش رد شدن از خیابان، آموزش راه رفتن در پله ها، آموزش پوست کندن میوه و ... می تواند از این جمله آموزش ها باشد.
۱-۱-۲-۲-کنترل فرآیندی
این مرحله از کار در حین انجام فعالیت‌ها صورت می‌گیرد. از آنجا که کودکان بیش فعال با حرکات تکانشی خود نیاز به توجه ویژه دارند، اصلاح اشتباه آن ها در حین انجام فعالیت از جمله موارد مهم به شمار می رود. مثلا اگر والدین با صحنه‌ای مواجه شوند که فرزندشان در حال پرخاش کردن و کتک زدن دوست خود است، بایستی رفتار اشتباه فرزندشان را همان جا به او متذکر شوند و از اینکه کارش موجب آزار اطرافیان میشود، او را آگاه سازند.
۱-۱-۲-۳-کنترل پسایندی
این مرحله بعد از انجام فعالیت‌های کودک صورت می‌گیرد که هم می تواند به صورت تشویقی باشد و هم به صورت تنبیهی. به عنوان مثال اگر کودک بتواند رفتار خود را به درستی در مهمانی کنترل کند باید از او تشکر کرد که این تشکر می تواند زبانی باشد یا او را به گردش ببرند و یا برای او هدیه ای در نظر بگیرند. شایان ذکر است که تشویق در این مرحله کمک بسیار زیادی به تکرار رفتار او خواهد کرد. از طرفی دیگر برای رفتار ناشایستش باید تنبیه نیز در نظر گرفته شود. تنبیه به هیچ وجه به معنای تنبیه بدنی نیست بلکه حذف یک محرک خوشایند است که منجر به خاموشی رفتار مورد نظر میشود. مثلا اگر قبل از مهمانی رفتن شیوه برخورد صحیح، آداب معاشرت و رفتار درست به کودک آموزش داده شد (کنترل پیشایندی) و در صورت متذکر شدن اشتباهش (کنترل فرآیندی) همچنان به رفتار نادرست خود ادامه داد می‌توانیم بلافاصله مهمانی را ترک کنیم و یا یک محرک خوشایند او ار حذف کنیم (کنترل پسایندی).
۱-۲-حل مسئله
مهارت حل مسئله نه تنها در کودکان بیش‌فعال حائز اهمیت است بلکه تمامی کودکان بایستی به درستی این مهارت را یاد بگیرند. اما در کودکان بیش‌فعال این قسمت اهمیت بیشتری پیدا می کنند چرا که این افراد اولین راه حلشان در هنگام روبه رو شدن با مشکل آسیب رساندن به خود یا دیگران است. این مهارت می تواند توسط والدین یا درمانگر صورت بگیرد در صورتی که والدین آگاهی کافی برای آموزش دادن به فرزند خود هنگام مواجهه با مشکلات را ندارند، مشورت با روانشناس یا بازی‌درمانگر بسیار ضروری است.
برای آموزش این مهارت کودک را به صورت پیش فرض در محیط‌های مختلف مثل مدرسه، مهدکودک، مهمانی، پارک و ... قرار می‌دهیم و موقعیت مورد نظر و مشکلات احتمالی را به درستی برای کودک شرح می دهیم و در ادامه راه حل مناسب برای موقعیت و مشکل مورد نظر را به او آموزش می دهیم. برای بهتر متوجه شدن این قسمت میتوان به مثال‌های زیر اشاره کرد که آموزش هرکدام از آن ها به کودک کاملا ضروری است:
• از کودک پرسیده شود اگر در مدرسه یا کلاس درس یا هر موقعیت مشابهی با صحنه ای روبه رو شوی که دوستت می خواهد وسیله‌ای را به زور از تو بگیرد، عکس‌العملت در این موقعیت چیست؟ معمولا کودکان مضطرب و با اعتماد به نفس پایین بیان می کنند گریه می کنم یا به دوستم می-دهم، کودکان قدرت طلب و بیش فعال می گویند که اورا کتک می زنم یا هل می دهم و یا ناسزا می گویم.
اما جواب و آموزش صحیح به کودک در مواقع روبه رو شدن با چنین مشکلی این است که باید با صدای بلند به دوستت اعلام کنی که این وسیله برای من است و تو اجازه گرفتن آن را از من نداری. در صورت تکرار شدن این عمل اشتباه از طرف دوستت باید به معلم و یا مربی خود مراجعه کنی و از او کمک بخواهی.
• از کودک پرسیده شود اگر هنگام بازی با دوستانت به دلیل نداشتن مهارت کافی در انجام بازی تو را مسخره کردند یا از بازی بیرونت کردند و یا به او بگویند که دیگر با تو دوست نیستیم، واکنش تو در این موقعیت چیست؟ کودکان مضطرب و با اعتماد به نفس پایین از بازی بیرون می‌آیند، احساس تنهایی می کنند و یا به دلیل مسخره شدن گریه می کنند. کودکان بیش‌فعال، قدرت طلب و دارای مشکلات رفتاری با دوست خود دعوا می کنند، متقابلا دوست خود را مسخره می کنند، با دوست دیگرشان تیم تشکیل می دهند و یا بازی را خراب می کنند.
اما جواب و آموزش صحیح به کودک، در مواقع روبه رو شدن با چنین مشکلی این است که باید محکم و با صدای بلند به دوستت بگویی، تو اجازه مسخره کردن من را نداری من هم مثل تو تمرین می کنم و بازی را یاد می گیرم. ما همه با هم بازی می کنیم تو نمی توانی بگویی که چه کسی بازی کند و چی کسی نه. دلیل دوست نبودن رفیقت را بپرس و به او بگو من خوشحال می شدم که با تو دوست باشم ولی اگر تو تمایلی نداری و نمی خواهی هیچ اشکالی ندارد من دوستان زیاد دیگری دارم.
۱-۳-پرورش حواس پنجگانه
کودکان بیش‌فعال عمدتا از لحاظ حسی ضعیف هستند اگرچه تقویت حواس مختلف تاثیر بسزایی بر آن ها داشته، اما گاها اختلالشان با کودکانی که دارای اختلال حسی هستند اشتباه گرفته میشود که در بخش‌های بعدی به تفصیل به تفاوت این دو اختلال خواهیم پرداخت. در این جا دانستن این نکته کافی است که تقویت حواس پنجگانه به نوعی باعث افزایش تمرکز در کودکان بیش فعال شده چراکه این تمرینات توجه کودکان را به محیط اطراف بیش از پیش جلب کرده و به طور ناخودآگاه به درمان آن ها کمک می کند.
به عنوان مثال برای تقویت حس بینایی می توان با استفاده از لگوهای رنگی یا مکعب‌های چوبی سازه‌ای را ساخت و از کودک بخواهیم تا مانند شکل ساخته شده را بسازد. برای تقویت حس شنوایی میتوان دستورات شنیداری مختلف به آنها بدهیم، مثلا به او گفته شود اسباب بازی آبی را به زیر میز زرد رنگ منتقل کن و چندین بار بازی را با دستورات مختلف تکرار کنیم تا پردازش شنیداریش تقویت شود. برای تقویت حس بویای یا چشایی می توان چشمان کودک را بست و از غذاهای مختلف استفاده کنیم که کودک بو کند و بچشد و نوع غذا و مزه آن را تشخیص دهد. برای تقویت حس لامسه نیز بازی لمس اشیا با چشمان بسته گزینه مناسبی است به طوری پس از لمس کردن میزان زبری یا نرمی آن را تشخیص دهد.
۱-۴-خودگویی
از ویژگی‌های چشمگیر کودکان بیش فعال، حواس پرتی و فراموشکاری است. لذا وادار کردن کودک به تکرار دستورات و جملات، قسمت عمده ای از این مشکل را حل خواهد کرد و میزان حرف شنوی آن ها را به دلیل تمرکز بیشتر بر روی دستورات بسیار بالاتر خواهد برد. به عنوان مثال هنگامی که از کودک تقاضا می شود که نمکدان را بیاورد باید به او گفته شود که در طول مسیر سفره تا آشپزخانه مدام لغت نمک یا نمکدان را با خود تکرار کند تا تمرکز بیشتری بر روی کار خود داشته باشد و دستور را فراموش نکند.
***دانستن این نکته خالی از لطف نیست که هرچه جملاتی که به کودک گفته میشود کوتاه تر، خلاصه تر (در حد یک جمله)، واضح تر و شفاف تر باشد امکان حرف شنوی او بیشتر می شود.
۱-۵-ورزش
ورزش و تحرک از عوامل بسیار بسیار مهم و تاثیرگذار در درمان اختلال بیش‌فعالی است. هر چه میزان تحرک کودک در طول روز بیشتر شود و انرژی بیشتری صرف کند، به همان میزان رفتارهای تکانشی او کمتر شده و آسیب کمتری به خود و محیط اطرافش می رساند. نکته مهم در انتخاب نوع ورزش برای کودکان این است که اگر ورزش منتخب همزمان نیم کره راست و چپ مغز را درگیر کند یعنی همزمان از دست و پای راست و چپ خود استفاده کنند (مانند شنا یا دوچرخه‌سواری) و تحرک بیشتری داشته باشند (مانند صخره‌نوردی و کوه نوردی) هماهنگی مغز با بدن بالاتر رفته و روند درمان سریع‌تر خواهد شد.
۱-۶-برنامه غذایی
مواد غذایی و خوراکی هایی که مواد نگه‌دارنده یا کافئین دارند برای کودکان بیش‌فعال بسیار مضر است. از جمله این خوراکی ها می توان به کنسرو، نوشابه، شکلات، شیرکاکائو و... اشاره کرد.
۱-۷-تنظیم نور
نورهای سفید مانند لامپ های مهتابی، هیجان کودک را بالا برده و دائما او را بی‌قرار می کند. به همین دلیل هرچه کمتر در معرض نورهای سفید قرار بگیرد، رفتارهای تکانشی او کمتر می شود.
اگرچه درمانی دارویی برای این اختلال به هیچ وجه توصیه نمی شود و جز در موارد خاص برای افراد با این اختلال تجویز نمی شود اما به طور معمول از داروهایی استفاده خواهد شد که با تاثیر بر روی قشر مغز و تالاموس، افزایش تمرکز، کاهش تحرک و بی قراری در پی خواهد داشت. از جمله این داروها می توان به ریتالین، ریسپریدون، دگزامفتامین، آنوموگستین و Maols اشاره کرد.
نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در این قسمت این است که این داروها نباید به مدت طولانی استفاده شود چراکه فقط روشن کننده موتور برای درمان‌پذیری و شروع بازی درمانی هستند و به هیچ وجه نباید بدون مشورت و تجویز روانپزشک استفاده شود.
شاید فکر کنید که برای کنترل این انرژی هیچ راهی وجود ندارد اما ما نکاتی را در اینجا برایتان آورده‌ایم که می‌توانید این انرژی را کنترل کنید.
- به رژیم غذایی او توجه کنید اگر کودکی پر انرژی دارید، به رژیم غذایی او دقت کنید. مقدار مواد مصرفی چون کافیین، محصولات گندمی (نان، بیسکویت، کیک) و دیگر مواد شیمیایی را در رژیم غذایی او کنترل کنید. برچسب‌های محصولات را بخوانید و از مقدار قند مصرف شده در مواد غذایی و نوشیدنی‌های آن آگاهی یابید. به دنبال سالم‌ترین مواد غذایی مانند اسنک‌هایی که در بیرون از خانه مصرف می‌کنید، باشید.
- به دنبال فعالیت‌هایی برای کودکتان باشید بعضی از مردم معتقدند که ورزش برای کودکان در سنین پایین مناسب نیست اما کودکان پر انرژی احتیاج به سوزاندن کالری دارند. به دنبال فعالیت‌هایی باشید که احتیاج به دویدن، پریدن، رقصیدن و تحرک دارد. به جای رفتن به کتابخانه، او را به کلاس شنا یا دیگر کلاس‌های ورزشی بفرستید تا انرژی بسوزاند. با کودکتان بازی کنید کودکان پر انرژی احتیاج به تعامل از سوی دیگران دارند. این کودکان نمی‌توانند ساعت‌ها رو به روی تلویزیون بنشینند یا کتاب بخوانند در حالی که شما اطراف خانه می‌چرخید. برای آنها وقت بگذارید و با آنها بازی کنید. اسباب بازی‌هایی برای او بخرید که احتیاج به تحرک و فعالیت دارد کودکان پر انرژی تحرک را دوست دارند. آنها به دنبال اسباب بازی‌هایی مانند دوچرخه سواری، توپ‌بازی، هولا هوپ هستند که احتیاج به فعالیت دارد. این کودکان از خواندن کتاب یا نقاشی کردن کسل می‌شوند و معمولا نمی‌توانند آرام مقابل تلویزیون به مدت طولانی بنشینند.
- تا جایی که می‌توانید تلویزیون را خاموش کنید تحقیقات نشان داده که بازی‌های رایانه‌ای و تلویزیون منجر به مشکلات رفتاری میشود. کودکان زیر ۳ سال، هر چه بیشتر تلویزیون ببینند، بیشتر در معرض مشکلات در مدرسه قرار خواهند گرفت. به ازای هر ساعت تماشای تلویزیون در روز، احتمال ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان تا ۱۰% افزایش می‌یابد. به عنوان مثال تماشای ۲ ساعت تلویزیون در روز برابر با احتمال ۲۰% مشکلات رفتاری در کودکان است.
- بر رفتارهای مثبت او تمرکز کنید با کودکان پرانرژی معمولا بد رفتاری میشود. مطمئنا آنها جمله‌هایی مانند «بنشین» «نپر» را بارها شنیده‌اند. سعی کنید به جای این کار از او تعریف کنید. اگر او هنگامی که شما با فرد دیگری در حال صحبت هستید یا در مطب پزشک منتظر نشسته‌اید، آرام بود، او را تحسین کنید. به او بگویید که شما متوجه رفتار خوب او شده‌اید. اگر او در سوپر مارکت آرام کنار شما قدم زد و مانند همیشه نپرید و جست و خیز نکرد، از او تشکر کنید و به او بگویید که به داشتن همچین کودکی افتخار می‌کنید. کودکان پر انرژی کودکان بدی نیستند. آنها معمولا کنجکاو و پر از زندگی هستند و هیچ وقت نمی‌خواهند به شما آزار برسانند. به جای ممانعت از او، سعی کنید رفتارهای او را مدیریت کنید. در این صورت محیطی آرام‌تر برای خود و خانوده خود خواهید داشت. فرزند شما همان کاری را انجام می دهد که شما انجام می دهید فرزندان شما برای این که چگونه در دنیای بیرون رفتار کنند، از رفتار شما الگو می گیرند. شما باید از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کمک بگیرید.
- اگر می خواهید فرزندتان کلمه «لطفا» را به کار برد، خودتان نباید استفاده از این کلمه را فراموش کنید. اگر می خواهید فرزندتان با صدای بلند صحبت نکند، باید صدای خود را همیشه در حد معقول نگه دارید. فراموش نکنید آنچه که در عمل ثابت می کنید، بسیار مهم تر از آن است که حرفش را می زنید.
- احساستان را به فرزندتان نشان دهید صادقانه به فرزندتان نشان دهید که رفتار او چه تاثیری در شما می گذارد. احساسات فرزند شما از خود شما تاثیر می پذیرد. شما برای فرزندتان شبیه یک آینه هستید. او احساسات و رفتار شما را دریافت می کند و بازتاب می دهد. در سن ۳ سالگی کودک می تواند احساسات خود را به صورت واقعی نشان دهد. یک مثال ساده؛ وقتی شما می گویید: «من از این زندگی خسته شده ام» و با ضمیر«من» جمله را آغاز می کنید، به فرزندتان این امکان را می دهید که زندگی را از دیدگاه شما ببیند. بنابراین در انتخاب جملاتتان بسیار دقیق باشید.
- فرزندتان را به کار خوب تشویق کنید وقتی فرزندتان به گونه ای رفتار می کند که شما می پسندید، می توانید او را با جملاتی مثبت تشویق کنید. وقتی فرزندتان تکالیفش را به موقع انجام می دهد، به او بگویید: «من به داشتن پسر یا دختری مثل تو افتخار می کنم».
- دوستانه در مقابل فرزندتان زانو بزنید زانو زدن روی زمین به طوری که در مقابل فرزندتان قرار بگیرید، یکی از قوی ترین راه های ارتباط مثبت با او است. وقتی به فرزندتان نزدیک می شوید، به او اجازه می دهید تا از آهنگ صدای شما آنچه را که فکر می کنید، دریافت کند و بر آنچه مورد نظر شماست تمرکز کند. وقتی توجه او را به خود جلب کنید، دیگر لازم نیست با اجبار او را وادار به این کار کنید.
- برای فرزندتان یک شنونده خوب باشید گوش کردن به عقاید فرزندتان یکی از راه های کنترل کردن آنهاست. فرزند شما برای این که نمی تواند عقاید خود را خوب مطرح کند، دچار نا امیدی می شود. شما می توانید با یک جمله ساده از بروز این نا امیدی جلوگیری کنید؛ مثل «من می دونم تو چه احساسی داری و کاملا درکت می کنم». با این جلمه به او کمک می کنید که بر کشمکش های درونی خود غلبه کند. به او ثابت می کنید عقاید او مورد احترام شماست.
- به قولتان عمل کنید زمانی که بر اساس قول هایی که داده اید عمل می کنید، چه خوب و چه بد، فرزندتان به شما اعتماد خواهد کرد و به شما احترام می گذارد. بنابراین وقتی به او قول می دهید پس از مرتب کردن اتاقش او را به پارک می برید، باید به قولتان عمل کنید. یا وقتی قول می دهید موقعی که با شما به کتابخانه می آید اگر آرام باشد او را به شهر بازی می برید، ولی او بر خلاف نظر شما عمل می کند، اصلا لازم نیست به او اعتراض کنید. فقط به آنچه که قول داده بودید، عمل نکنید. همیشه عمل کردن بسیار مهم تر از حرف زدن در مورد چیزی است.
- وسایل با ارزش را از دسترس فرزندتان دور نگه دارید وقتی عینک شما وسیله جالبی برای بازی در نظر فرزندتان است، فراموش نکنید که او نمی داند نباید با خیلی از وسایل ضروری بازی کند. کافی است این وسایل را از دسترس فرزندتان دور کنید.
- مرزهای مشخص بین خودتان و فرزندتان قرار دهید قبل از این که در امور شخصی فرزندتان دخالت کنید، بهتر است از خود بپرسید آیا این دخالت واقعا لازم است؟ بهتر است درخواست ها و دستورالعمل ها و پاسخ های منفی را به حداقل ممکن برسانید تا از بروز کشمکش های درونی و احساسات نا هنجار جلوگیری کنید.
- فرزند شما باید بداند که با داد و فریاد کاری از پیش نمی برد فرزند شما با داد و فریاد چیزی را از شما می خواهد ولی با توجه کردن به داد و فریادهایش او را بیشتر به این کار تشویق می کنید. در این مواقع به او بگویید نه! یعنی نه! و تحت هیچ شرایطی این کار را برای او انجام نمی دهید. اگر به او بگویید نه یعنی نه، ولی آن کار را برای او انجام دهید، او عادت می کند برای درخواست کوچک ترین چیزی ناله و شکایت کند و می داند در نهایت موفق می شود. باید از ایجاد این حس در فرزندتان جلوگیری کنید و به او یاد دهید که باید قوی باشد.
- خواسته هایتان را مثبت و آسان با فرزندتان مطرح کنید اگر خواسته ها یتان را واضح و ساده با فرزندتان در میان بگذارید، او می داند که شما از او چه انتظاراتی دارید و تفکر او را در یک مسیر مثبت قرار می دهید. برای مثال به جای استفاده از حالت منفی جمله «در را باز نگذار» از حالت مثبت«لطفا در را ببند» استفاده کنید.
- به فرزندتان مسئولیت و فرصت تجربه دهید وقتی فرزندتان رو به رشد می رود، مسئولیت رفتارش را به خود او واگذار کنید و به او اجازه دهید تا مراحل طبیعی رشد رفتاری را خودش تجربه کند. لازم نیست که همیشه شما مسئولیت هایش را به او گوشزد کنید. با توجه زیاد به فرزندتان حس مسئولیت پذیری را از او سلب می کنید. شما باید به فرزندتان فرصت دهید تا خودش به نتایج منطقی برسد.
- هر چیزی را یک بار به فرزندتان بگویید و به او فرصت حرکت دهید انتقاد دائم از فرزندتان نه تنها کاری از پیش نمی برد بلکه فقط باعث خستگی خود شما می شود. اگر می خواهید فرزندتان با شما همکاری کند، بهتر است با یک بازی ساده از او بخواهید کاری را که می خواهید، انجام دهد. در این بازی شما از فرزندتان در انجام کاری کمک می گیرید، از شماره یک تا شماره ۳ بشمارید، با توجه به کاری که به او سپرده اید زمان بین شماره یک تا۳ را در نظر بگیرید. اهمیت بازی را به او یادآوری کنید و شروع به شمارش کنید. در این فاصله او باید آن کارا انجام دهد.
- به فرزندتان ارزش دهید و به او نشان دهید که فرد مهمی است فرزند شما دوست دارد که در امور خانواده سهیم باشد. شما می توانید با واگذار کردن کارهای خیلی ساده منزل یا کارهایی که فرزندتان می تواند به سادگی از پس آنها بر بیاید، به او فرصت دهید تا نقش خود را به عنوان یک فرد مهم در امور خانه بازی کند. این باعث می شود که فرزندتان اهمیت نقش خود را در خانه احساس کند. هر چه کارهای بیشتری به او بسپارید، او بیشتر تلاش می کند. سپردن کارهای بی خطر منزل به فرزندتان باعث می شود او تبدیل به فردی مسئول شود. اعتماد به نفس در او به وجود آید. به خود شما هم کمک کند.
- به فرزندتان فرصت دهید خودش از حقوقش دفاع کند در زندگی فرزند شما موقعیت هایی پیش می آید که او باید بتواند از حقوق خود دفاع کند. شما باید این موقعیت ها را به صورت ساده برای او فراهم کنید تا درصورت لزوم خود او بتواند از حقوقش بدون کمک شما دفاع کند.
- لبخند را به چهره فرزندتان هدیه دهید یکی دیگر از راه های کاهش تنش روانی و کشمکش های درونی فرزندتان این است که با او شوخی کنید. می توانید وانمود کنید که یک هیولای ضعیف هستید که او می تواند شما را شکست دهد یا صدای حیوانات را تقلید کنید. یک شوخی ساده لبخند را برای شما و فرزندتان به ارمغان می آورد
- تعریف، علت و درمان بیش فعالی در کودکان